حضانت فرزندان
حضانت فرزندان یکی از مهمترین دغدغههای والدین در هنگام جدایی است. بعضی اوقات پدر و مادر هر دو فکر میکنند که شرایط بهتری برای نگهداری از فرزند دارند و بر سر این مساله دچار اختلاف میشوند. به همین دلیل قانونگذار در مورد این موضوع قوانینی وضع کرده که در این مقاله به آنها میپردازیم. همچنین شرایط حضانت پدر و مادر را بررسی میکنیم. سپس شرایط حضانت فرزند دختر و پسر را به طور جداگانه مرور میکنیم. برای آشنایی هرچه بیشتر با قوانین طلاق و حضانت فرزند تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
این مطلب توسط تیم صادق عطااللهی، وکیل پایه یک دادگستری در کرج با تخصص وکیل طلاق در کرج نوشته شده است.
قوانین حضانت فرزندان چیست؟
برای توضیح موضوع حضانت بهتر است ابتدا ببینیم قانون در این مورد چه گفته است. مفاد ۱۱۶۹ تا ۱۱۷۵ قانون مدنی و همینطور فصل پنجم قانون حمایت از خانواده به مسالهی حضانت فرزند اختصاص دارند که در این بخش آنها را مرور میکنیم.
قانون مدنی:
-
ماده ۱۱۶۹: برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره: بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.
-
ماده ۱۱۷۰: اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.
-
ماده ۱۱۷۱: در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.
-
ماده ۱۱۷۲: هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده ی آن هاست از نگاهداری او امتناع کنند، در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده ی اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمین کند.
-
ماده ۱۱۷۳: هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضاییه تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
- اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار
- اشتهار به فساد اخلاق و فحشا
- ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی
- سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق
- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
- ماده ۱۱۷۴: در صورتی که به علت طلاق یا به هر جهت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمی باشد حق ملاقات طفل خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوطه به آن ها در صورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.
- ماده ۱۱۷۵: طفل را نمی توان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی.
…::: حتما مطالعه کنید : شرایط گرفتن حضانت فرزند قبل از طلاق :::….
قانون حمایت از خانواده:
-
ماده۴۰ـ هرکس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی نفع و به دستور دادگاه صادرکننده رأی نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می شود.
-
ماده۴۱ـ هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به طفل برخلاف مصلحت او است یا در صورتی که مسؤول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند ویا مانع ملاقات طفل تحت حضانت با اشخاص ذی حق شود، می تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر با پیش بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ کند.
تبصره ـ قوه قضاییه مکلف است برای نحوه ملاقات والدین با طفل ساز و کار مناسب با مصالح خانواده و کودک را فراهم نماید.
آیین نامه اجرایی این ماده ظرف شش ماه توسط وزارت دادگستری تهیه می شود و به تصویب رئیس قوه قضاییه می رسد.
-
ماده۴۲ـ صغیر و مجنون را نمی توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با درنظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی حق این امر را اجازه دهـد. دادگاه درصـورت موافقت با خـارج کردن صغیـر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تأمین مناسبی اخذ می کند.
-
ماده۴۳ـ حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.
-
ماده۴۴ـ درصورتی که دستگاه های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۸/۷/۱۳۸۶، ملزم به تسلیم یا تملیک اموالی به صغیر یا سایر محجوران باشند، این اموال با تشخیص دادستان در حدود تأمین هزینه های متعارف زندگی باید در اختیار شخصی قرار گیرد که حضانت و نگهداری محجور را عهده دار است، مگر آنکه دادگاه به نحو دیگری مقرر کند.
-
ماده۴۵ـ رعایت غبطه و مصلحت کودکان و نوجوانان در کلیه تصمیمات دادگاه ها و مقامات اجرایی الزامی است.
-
ماده۴۶ـ حضور کودکان زیر پانزده سال در جلسات رسیدگی به دعاوی خانوادگی جز در موارد ضروری که دادگاه تجویز می کند ممنوع است.
-
ماده۴۷ـ دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می کند.
تبصره ـ درمورد این ماده و سایر مواردی که به موجب حکم دادگاه باید وجوهی به طور مستمر از محکومٌ علیه وصول شود یک بار تقاضای صدور اجراییه کافی است و عملیات اجرایی مادام که دستور دیگری از دادگاه صادر نشده باشد ادامه می یابد.
…::: حتما مطالعه کنید : شرایط حضانت فرزندان در طلاق توافقی :::…
شرایط گرفتن حضانت فرزند توسط مادر
طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، تا سن هفت سالگی مادر برای حضانت فرزند اولویت دارد. ولی اگر فرزند بیشتر از هفت سال سن داشته باشد،زوجه میتواند در صورت اثبات یکی از شرایط زیر توسط دادگاه، حضانت فرزند را بر عهده بگیرد. اگر هر یک از این شرایط در مورد مرد صدق کند، مادر میتواند حضانت فرزند را برعهده بگیرد:
- سوء استفاده از فرزند
- فساد اخلاقی و فحشا
- اعتیاد به الکل یا مواد مخدر
- ضرب و جرح کودک
- بیماریهای روانی
…::: حتما مطالعه کنید : تاثیر طلاق بر سلامت روان فرزندان :::….
شرایط گرفتن حضانت فرزند توسط پدر
طبق مادهی ۱۱۷۰ قانون مدنی در صورتی که در زمان قانونی حضانت مادر (قبل از ۷ سالگی فرزند)، جنون او اثبات شود و یا او با فرد دیگری ازدواج کند، حق حضانت از او گرفته شده و به پدر واگذار میشود.
همچنین در صورتی که یکی از شرایطی که در بخش « شرایط گرفتن حضانت فرزند توسط مادر» عنوان کردیم در مورد زن صدق کند، مرد میتواند حضانت فرزند را به عهده بگیرد.
در هر صورت گرفتن حق حضانت مسالهی پیچیدهایست و رای دادگاه در پروندههای مختلف میتواند با توجه به شرایط متفاوت باشد. به همین دلیل پیشنهاد میکنیم حتما در مورد آن با وکیل متخصص طلاق مشورت کنید تا از حقوقتان آگاه شوید.
…::: مقاله پیشنهادی : گرفتن حضانت فرزند توسط مادر :::…
حضانت فرزند دختر بعد از طلاق
حضانت فرزند دختر بعد از طلاق مشمول مادهی ۱۱۶۹ قانون مدنی میشود یعنی تا سن هفت سالگی مادر وظیفهی مراقبت از او را بر عهده دارد. بعد از آن و تا سن قانونی (که برای دختران ۹ سال میباشد) در صورت تشخیص دادگاه، حضانت به پدر سپرده میشود و پس از آن خود فرزند تصمیم میگیرد که ترجیح میدهد با کدام یک از والدین خود زندگی کند و در صورت عدم صلاحیت برای تصمیمگیری، دادگاه این کار را انجام میدهد. ذکر این نکته مهم است که والدین نمیتوانند در زمانی که حضانت فرزند دختر با آنهاست از مسئولیتهای خود شانه خالی کنند و باید تمام حقوق دختر را رعایت کنند. و در هر یک از مراحل بعد از طلاق جنون، اعتیاد، فساد اخلاقی و …. یکی از والدین اثبات شود حق حضانت از او گرفته میشود. همچنین والدین نمیتوانند مانع از ملاقات فرزند خود با پدر یا مادر خود شوند.
حضانت فرزند پسر بعد از طلاق
حضانت فرزند پسر بعد از طلاق ، مانند حضانت دختر و طبق مادهی ۱۱۶۹ می باشد. یعنی تا سن هفت سالگی مادر وظیفهی مراقبت از او را بر عهده دارد و پس از آن تا سن بلوغ این وظیفه برعهدهی پدر میباشد. همانطور که میدانیم سن بلوغ برای دختر و پسر متفاوت است. یعنی طبق قانون پسر پس از طلاق تا سن ۱۵ سالگی باید با پدر خود زندگی کند. البته در صورتی که پدر واجد شرایط باشد و مشکلات اخلاقی، اعتیاد و … نداشته باشد. پس از آن پسر میتواند در مورد آیندهی خود تصمیمگیری کند.
لازم به ذکر است اگر در طول زمان نگهداری از فرزند، سلامت پسر در خطر باشد دادگاه میتواند حق حضانت را از پدر یا مادر گرفته و به دیگری واگذار کند.
…::: حتما مطالعه کنید : شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق :::…
جمعبندی
همانطور که دیدیم قوانین طلاق و حضانت فرزندان میتواند در پروندههای مختلف متفاوت باشد. به همین دلیل حضور وکیل باتجربه برای حل این موضوع امری حیاتیست. بهتر است قبل از هرگونه تصمیمگیری در هریک از مراحل قانونی طلاق، با وکیل خود مشورت کنید و از حقوق و مسئولیتهای خود نسبت به فرزندان آگاه شوید.
در این مقاله موضوع حضانت در قانون ایران را بررسی کردیم و شرایط حضانت مادر و پدر، و همینطور فرزندان دختر و پسر را شرح دادیم. امیدواریم این اطلاعات برای شما مفید بوده باشد.