آیا انحصار وراثت اجباری است؟

فوت عزیزان یکی از اتفاقات تلخ زندگی هر فرد است که می‌تواند علاوه بر آسیبهای احساسی، تبعات حقوقی و مالی زیادی را به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی که پس از فوت یک فرد مطرح می‌شود، تقسیم اموال او بین وراث است. در قانون مدنی ایران، برای تقسیم اموال متوفی، مراحلی پیش‌بینی شده است که یکی از آنها دریافت گواهی انحصار وراثت است. اما آیا انحصار وراثت اجباری است؟ اگر انجام نشود چه اتفاقی می‌افتد؟ و آیا قانون برای عدم انحصار وراثت جریمه‌ای در نظر گرفته؟ این مقاله توسط وکیل پایه یک دادگستری در کرج صادق عطاالهی با تخصص وکیل ملکی در کرج تهیه شده است و در این مطلب به این سوالات پاسخ می‌دهیم پس تا انتها با ما همراه باشید.

تعریف انحصار وراثت در قانون

گواهی انحصار وراثت، سندی است که در آن ورثه قانونی متوفی و میزان سهم الارث هر یک از آنها تعیین می شود. این گواهی برای انجام بسیاری از امور مربوط به ارث، مانند انتقال سند مالکیت، دریافت مالیات بر ارث و افتتاح حساب بانکی، ضروری است. پس در جواب سوال بالا به طور خلاصه می‌توان گفت که بله. چون در صورت عدم انجام آن ممکن است در آینده مشکلات قانونی به وجود بیاید. قانون تصدیق انحصار وراثت مصوب سال ۱۳۰۹ در ماده‌های یک و دو در این مورد اینگونه بیان کرده است:

• ماده اول – در هر موردی که یک یا چند نفر بخواهند مال متعلق به متوفایی را اعم از منقول یا غیر منقول یا اسنادی که نزد غیر است به عنوان وراثت ‌اخذ نمایند و یا طلب متوفایی را به این عنوان وصول کنند و متصرف یا مدیون بدون انکار وجود مال یا دین یا اسناد تصدیقی برای سمت و یا انحصار‌وراثت از آنها بخواهد باید به طریق ذیل رفتار شود.

• ‌ماده دوم – شخص و یا اشخاص مزبور باید برای تحصیل تصدیق وراثت و عده وراث تقاضای کتبی به یکی از محاکم صلح محل اقامت دائمی ‌متوفی یا محاکم بدایتی که وظایف صلحیه را انجام می‌دهند تقدیم کند در صورتی که محل اقامت دائمی متوفی در خارج از مملکت باشد به یکی از‌محاکم صلح تهران باید مراجعه شود.

همانطور که می‌بینید به صراحت بیان شده که اگر شخصی قصد هرگونه تصرف یا فعالیت حقوقی در اموال متوفی داشته باشد باید از طریق محاکم قانونی برای انحصار وراثت اقدام کند. برای آگاهی از تمام مراحل می‌توانید متن قانون تصدیق انحصار وراثت را از اینجا دانلود کنید. همچنین مطلب « مراحل گام به گام انحصار وراثت » را که قبلا منتشر کردیم مطالعه بفرمایید.

اگر انحصار وراثت نکنیم چه میشود؟

انحصار وراثت سندی است که توسط مراجع قضایی صادر می‌شود و در آن مشخص می‌شود که چه کسانی ورثه‌ی متوفی هستند و سهم هر یک از آنها چقدر است. این سند برای انجام بسیاری از امور حقوقی و مالی مربوط به اموال فرد فوت‌شده، مانند فروش، اجاره یا دریافت دیون ضروری است. اگر انحصار وراثت انجام نشود، وراث نمی‌توانند به طور قانونی از اموال متوفی استفاده کنند. آنها نمی‌توانند اموال را به فروش برسانند، اجاره دهند، یا از آنها برای پرداخت بدهی‌های به جا مانده استفاده کنند. و در صورت بروز اختلاف بین بازماندگان، گواهی انحصار وراثت می‌تواند به عنوان سندی برای تعیین سهم هر یک از آنها مورد استفاده قرار گیرد و کسی نمی‌تواند ادعایی بیش از سهم خود داشته باشد.

یکی دیگر از  خطرات عدم انجام انحصار وراثت، احتمال ادعای سایرین نسبت به اموال متوفی است. در صورتی که سهم وراث به طور قانونی مشخص نشده باشد، ممکن است اشخاصی غیر از بازماندگان مدعی املاک شوند و در آنها دخل و تصرف کنند. در این صورت در صورت مشخص نبودن سهم، اثبات مالکیت بسیار دشوار می‌شود. بنابراین، انجام انحصار وراثت برای همه وراث ضروری است. چون از مشکلات قانونی جلوگیری می‌کند.

….:::: حتما مطالعه کنید : برای انحصار وراثت کجا برویم؟ ::::…

جریمه دیرکرد انحصار وراثت

طبق قانون امور حسبی ایران، ورثه باید ظرف ۶ ماه از تاریخ فوت، برای درخواست انحصار وراثت به دادگاه مراجعه کنند. در صورت دیرکرد در این مهلت، آنها باید جریمه‌ای معادل ۱۰ درصد مبلغ مالیات را بپردازند. میزان مالیات بر ارث در ایران بر اساس ارزش دارایی‌های متوفی تعیین می‌شود. این مالیات توسط اداره امور مالیاتی محاسبه و وصول می‌شود. در صورتی که ورثه مالیات بر ارث را پرداخت نکنند، هر ماه ۲.۵ درصد به مبلغ آن اضافه می‌شود. این جریمه تا زمانی ادامه خواهد داشت که مالیات به طور کامل پرداخت شود. وراث می‌توانند برای درخواست انحصار وراثت به یکی از دفاتر اسناد رسمی یا دادگاه مراجعه کنند. در صورتی که درخواست انحصار وراثت در دادگاه ثبت شود، دادگاه یک نفر را به عنوان امین تعیین می‌کند تا اموال متوفی را تا زمان تقسیم آن نگهداری کند.

….::: حتما مطالعه کنید : فروش ملک ورثه ای [مراحل + مدارک] :::…

آیا تقسیم ارث بدون انحصار وراثت امکان پذیر است؟

پاسخ کوتاه به این سوال خیر است. تقسیم ارث بدون انحصار وراثت امکان پذیر نیست.

انحصار وراثت برای انجام هرگونه اقدام حقوقی در مورد اموال متوفی، از جمله تقسیم ارث، ضروری است. و اگر برای آن درخواست ندهید در آینده امکان هیچ اقدام حقوقی در مورد اموال فرد فوت شده وجود نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر یکی از ورثه بخواهد سهم الارث خود را از طریق دادگاه مطالبه کند، بدون داشتن گواهی انحصار وراثت، نمی تواند اقدام قانونی انجام دهد. تنها در صورتی که متوفی ملک دارای سند نداشته باشد، ورثه می توانند در صورت توافق، تقسیم نامه تنظیم کنند. تقسیم نامه یک سند عادی است که در آن بازماندگان توافق می کنند که اموال را به چه صورت تقسیم کنند. لازم به ذکر است که تقسیم نامه سندی رسمی نیست و برای انجام هرگونه اقدام حقوقی در مورد اموال متوفی، از جمله تقسیم ارث، قابل استناد نیست. بنابراین، برای تقسیم قانونی و صحیح ارث، ضروری است که ابتدا گواهی انحصار وراثت صادر شود و سپس اقدام به تقسیم ارث شود.

….::: حتما مطالعه کنید : انحصار وراثت ملک مشاع (مراحل + مدارک) :::…

جمع‌بندی

در این مطلب به ضرورت انحصار وراثت پرداختیم و دیدیم که بعد از فوت فرد، بازماندگان باید حتما برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کنند تا در آینده بتوانند در مال و اموال او دخل و تصرف کنند. برای اینکه مراحل قانونی انجام این کار را به درستی پیش ببرید و دچار مشکلات قانونی نشوید پیشنهاد می‌کنیم در این زمینه حتما از وکیل باتجربه و متخصص کمک بگیرید. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.